Pages

Sunday 16 May 2021

मैं पल दो पल का शायर हूँ - साहिर लुधियानवी

मैं पल दो पल का शायर हूँ
पल दो पल मेरी कहानी है
पल दो पल मेरी हस्ती है
पल दो पल मेरी जवानी है
मैं पल दो पल का शायर हूँ...

मुझसे पहले कितने शायर
आए और आ कर चले गए
कुछ आहें भर कर लौट गए
कुछ नग़में गा कर चले गए
वो भी एक पल का किस्सा थे
मैं भी एक पल का किस्सा हूँ
कल तुमसे जुदा हो जाऊँगा
वो आज तुम्हारा हिस्सा हूँ
मैं पल दो पल का शायर हूँ ...

कल और आएँगे नग़मों की
खिलती कलियाँ चुनने वाले
मुझसे बेहतर कहने वाले
तुमसे बेहतर सुनने वाले
कल कोई मुझको याद करे
क्यूँ कोई मुझको याद करे
मसरूफ़ ज़माना मेरे लिये
क्यूँ वक़्त अपना बरबाद करे
मैं पल दो पल का शायर हूँ ...

कैसे बताऊं मै तुम्हे मेरे लिए तुम कौन हो? - जावेद अख्तर

कैसे बताऊं मै तुम्हे मेरे लिए तुम कौन हो?

कैसे बताऊँ...

कैसे बताऊँ मै तुम्हे तुम धडकनों का गीत हो, जीवन का संगीत हो,
तुम जिंदगी, तुम बंदगी, तुम रोशनी, तुम ताजगी
तुम हर ख़ुशी, तुम प्यार हो, मनमीत हो.
आँखों में तुम, यादों में तुम, सासों में तुम, आहों में तुम,
नींदों में तुम, ख्वाबों में तुम...........||


तुम हो मेरी हर बात में, तुम हो मेरे दिन रात में,
तुम सुबह में, तुम शाम में, तुम सोच में, तुम काम में,
मेरे लिए पाना भी तुम, मेरे लिए खोना भी तुम,
मेरेलिए हंसना भी तुम, मेरे लिए रोना भी तुम,
और जागना सोना भी तुम.............||


जाओ कहीं, देखो कहीं, तुम हो वहां, तुम हो वहीं,
कैसे बताऊँ मै तुम्हे तुम बिन तो मै कुछ भी नहीं,||


कैसे बताऊँ मै तुम्हे मेरे लिए तुम कौन हो,

ये जो तुम्हारा रूप है, ये जिन्दगी की धुप है,
चन्दन से तराशा है बदन- बहती है जिसमें एक अगन,
ये शोखियाँ, ये मस्तियाँ, तुमको हवाओंसे मिलीं जुल्फें घटाओसे मिली,
हाथों में कलियाँ खिल गई, आँखों को झील मिल गई,
चेहरे में सिमटी चांदनी, आवाज में है रागिनी,
शीशे के जैसा अंग है, फूलों के जैसा रंग है,
नदियों के जैसी चाल है, क्या हुस्न है क्या हाल है........||


ये जिस्म की रंगीनियाँ, जैसे हजारों तितलियाँ,
बाँहों की यह गोलाइयाँ, आंचलमें यह परछाइयां
यह नगरियाँ है ख्वाब की, कैसे बताऊँ मै तुम्हे हालत दिले बेताब की,
कैसे बताऊँ मै तुम्हे, मेरे लिए तुम कौन हो?
कैसे बताऊँ कैसे बताऊँ कैसे बताऊँ मै तुम्हे-


मेरे लिए तुम धरम हो, मेरे लिए ईमान हो,
तुमही इबादत, तुम ही तो चाहत हो, मेरी तुमही मेरा अरमान हो,
ताकता हूँ मै हर पल जिसे तुमही तो वो तस्वीर हो,
तुमही मेरी तक़दीर हो, तुमही सितारा हो मेरा, तुम ही नजारा हो मेरा,


यूँ ध्यान में मेरे हो तुम, जैसे मुझे घेरे हो तुम,
पूरब में तुम, पश्चिम में तुम, उत्तर में तुम, दक्षिण में तुम,
सारे मेरे जीवन में तुम, हर पल में तुम, हर चिर में तुम,
मेरे लिए रास्ता भी तुम, मंझिल भी तुम, सागर भी तुम, साहिल भी तुम,
मै देखता बस तुमको हूँ, सोचता बस तुमको हूँ, मै जानता बस तुमको हूँ, मै मानता बस तुमको हूँ,
तुमही मेरी पहचान हो, कैसे बताऊँ मै तुम्हे देवी हो तुम मेरे लिए, भगवान् हो,
कसे बताऊँ कैसे बताऊँ मै तुम्हे मेरे लिए तुम कौन हो कैसे बताऊँ......

Sunday 9 May 2021

मिठी - स्पृहा जोशी

मोग-याची मिठी कोवळया वेदना

 मौन सांगेल सारी कहाणी तुझी,

जो निळावून टाकेल संवेदना

देव कुठला असा घातकी पातकी!

 

मी आणि माझे', 'तुझे तेहि माझे'

तुझ्यासारखा कर्मयोगी नसे,

इथे प्रेमयोगात बेभान आम्ही

आम्हाला उगा त्या 'निळ्या'चे पिसे!

 

अकस्मात सारेच निसटून जावे

हाती तरी तू न येशी कधी

मीरा असो वा असो कोणी राधा

परंतु अखेरीस तू पारधी!

 

तुझ्या काळजाचा कुणी ठाव घ्यावा

तुला काळजाशी धरावे कुणी

खरे सांग वेडी तुझी बासरीही

खंतावते ना अखेरी मनी..??

- स्पृहा जोशी 

Tuesday 4 May 2021

सागरा, प्राण तळमळला - सावरकर

ने मजसी ने परत मातृभूमीला, सागरा, प्राण तळमळला

भूमातेच्या चरणतला तुज धूता, मी नित्य पाहीला होता
मज वदलासी अन्य देशी चल जाऊ, सृष्टिची विविधता पाहू
तइं जननीहृद् विरहशंकीतहि झाले, परि तुवां वचन तिज दिधले
मार्गज्ञ स्वये मीच पृष्ठि वाहीन, त्वरि तया परत आणीन
विश्र्वसलो या तव वचनी मी, जगद्नुभवयोगे बनुनी मी
तव अधिक शक्त उद्धरणी मी, येईन त्वरे, कथुन सोडीले तिजला
सागरा, प्राण तळमळला ...

शुक पंजरी वा हिरण शिरावा पाशी, ही फसगत झाली तैसी
भूविरह कसा सतत साहू या पुढती, दश दिशा तमोमय होती
गुणसुमने मी वेचियली या भावे, की तिने सुगंधा घ्यावे
जरि उद्धरणी, व्यय न तिच्या हो साचा, हा व्यर्थ भार विद्येचा
ती आम्रवृक्षवत्सलता रे, नवकुसुमयुता त्या सुलता रे
तो बाल गुलाब ही आता रे, फुलबाग मला, हाय, पारखा झाला
सागरा, प्राण तळमळला ...

नभि नक्षत्रे बहुत, एक परी प्यारा मज भरत भूमिचा तारा
प्रसाद इथे भव्य, परी मज भारी आईची झोपडी प्यारी
तिजवीण नको राज्य, मज प्रियसाचा वनवास तिच्या जरि वनीचा
भुलविणे व्यर्थ हे आता रे, बहुजिवलग गमते चित्ता रे
तुज सरित्पते जी सरिता रे, तद्विरहाची शपथ घालितो तुजला
सागरा, प्राण तळमळला ...

या फेनमिषें हससि निर्दया कैसा, का वचन भंगिसी ऐसा
त्वत्स्वामित्वा सांप्रत जी मिरवीते, भिऊनि का आंग्ल भूमी ते
मन्मातेला अबल म्हणुनि फसवीसी, मज विवासना ते देती
तरि आंग्लभूमि भयभीता रे, अबला न माझी ही माता रे
कथिल हे अगस्तिस आता रे, जो आचमनी एक क्षणी तुज प्याला
सागरा, प्राण तळमळला ...

नसे राऊळी वा नसे मंदिरी - गदिमा

नसे राऊळी वा नसे मंदिरी
जिथे राबती हात तेथे हरी !

जिथे भूमिचा पुत्र गाळील घाम
तिथे अन्न होऊनि ठाकेल शाम
दिसे सावळे रूप त्याचे शिवारी !

नको मंत्र त्याला मुनिब्राम्हणांचे
तया आवडे गीत श्वासां-घणांचे
वसे तो सदा स्वेद गंगेकिनारी !

शिळा फोडिती संघ पाथरवटांचे
कुणी कापसा रूप देती पटांचे
तयांच्या घरी नांदतो तो मुरारी !

जिथे काम तेथे उभा शाम आहे
नव्हे धर्म रे घर्म ते रूप पाहे

असे विश्वकर्मा श्रमांचा पुजारी !

~ ग दि माडगूळकर

काय वाढले पानावरती - गदिमा



काय वाढले पानावरती,
ऐकून घ्यावा थाट संप्रती,

धवल लवण हे पुढे वाढले,
मेतकूट मग पिवळे सजले
आले लोणचे बहु मुरलेले,
आणि लिंबू रसरसलेले,

किसून आवळे मधुर केले,
कृष्णा काठचे वांगे आणले,
खमंग त्याचे भरित केले,

निरनिराळे चटके नटले,
चटण्यांचे बहु नवे मासले,
संमेलनची त्यांचे भरले,
मिरची खोबरे ती सह ओले,

तीळ भाजूनी त्यात वाटले,
कवठ गुळाचे मिलन झाले,
पंचामृत त्या जवळी आले,
वास तयांचे हवेत भरले,

अंतरी अण्णा अधीर जाहले!
भिजल्या डाळी नंतर आल्या,
काही वाटल्या काही मोकळ्या,
काही वाटुन सुरेख तळल्या,

कोशिंबिरी च्या ओळी जमल्या,
शुभ्र काकड्या होत्या किसल्या,
मुळा कोवळा मिरच्या ओल्या,
केळी कापून चकल्या केल्या,

चिरुन पेरुच्या फोडी सजल्या,
एकरूप त्या दह्यात झाल्या,
भाज्या आल्या आळू-घोसाळी,
रान कारली वांगी काळी,

सुरण तोंडली आणि पडवळी,
चुका चाकवत मेथी कवळी,
चंदन बटवा भेंडी कवळी,
फणस कोवळा हिरवी केळी,

काजुगरांची गोडी निराळी,
दुधी भोपळा आणि रताळी,
किती प्रकारे वेगवेगळी,
फेण्या, पापड्या आणि सांडगे,
कुणी आणुनी वाढी वेगे,

गव्हल्या नकुल्या धवल मालत्या,
खिरी तयांच्या शोभत होत्या,
शेवयांच्या खिरी वाटल्या,
आमट्यांनी मग वाट्या भरल्या,
सार गोडसे रातंब्याचे,
भरले प्याले मधुर कढीचे,
कणीदार बहू तूप सुगंधी,
भात वाढण्या थोडा अवधी....


*-ग दि माडगुळकर

दुष्यंत कुमार ह्यांच्या आवडीच्या कविता आणि गझल

हो गई है पीर पर्वत सी पिघलनी चाहिए

हो गई है पीर पर्वत सी पिघलनी चाहिए
इस हिमालय से कोई गंगा निकलनी चाहिए
 
आज ये दीवार पर्दों की तरह हिलने लगी
शर्त लेकिन थी कि ये बुनियाद हिलनी चाहिए

हर सड़क पर हर गली में हर नगर हर गाँव में
हाथ लहराते हुए हर लाश चलनी चाहिए

सिर्फ़ हंगामा खड़ा करना मिरा मक़्सद नहीं
मेरी कोशिश है कि ये सूरत बदलनी चाहिए

मेरे सीने में नहीं तो तेरे सीने में सही
हो कहीं भी आग लेकिन आग जलनी चाहिए

- दुष्यंत कुमार

मैं जिसे ओढ़ता बिछाता हूँ

मैं जिसे ओढ़ता बिछाता हूँ
वो ग़ज़ल आप को सुनाता हूँ
 
एक जंगल है तेरी आँखों में
मैं जहाँ राह भूल जाता हूँ
तू किसी रेल सी गुज़रती है
मैं किसी पुल सा थरथराता हूँ

हर तरफ़ एतराज़ होता है
मैं अगर रौशनी में आता हूँ
एक बाज़ू उखड़ गया जब से
और ज़्यादा वज़न उठाता हूँ

मैं तुझे भूलने की कोशिश में
आज कितने क़रीब पाता हूँ
कौन ये फ़ासला निभाएगा
मैं फ़रिश्ता हूँ सच बताता हूँ


इस नदी की धार में ठंडी हवा आती तो है

इस नदी की धार में ठंडी हवा आती तो है
नाव जर्जर ही सही, लहरों से टकराती तो है|

एक चिनगारी कहीं से ढूँढ लाओ दोस्तों
इस दिए में तेल से भीगी हुई बाती तो है|

एक खंडहर के हृदय-सी, एक जंगली फूल-सी
आदमी की पीर गूंगी ही सही, गाती तो है|

एक चादर साँझ ने सारे नगर पर डाल दी
यह अँधेरे की सड़क उस भोर तक जाती तो है|

निर्वसन मैदान में लेटी हुई है जो नदी
पत्थरों से, ओट में जा-जाके बतियाती तो है|

दुख नहीं कोई कि अब उपलब्धियों के नाम पर
और कुछ हो या न हो, आकाश-सी छाती तो है|

Sunday 2 May 2021

इन्द्र जिमि जंभ पर - कविराज भूषण

कविराज भूषण यांची ब्रज भाषेतील हि कविता आपण बर्याच वेळा ऐकली आहे. माझी आठवण सांगायची तर स्टार-प्रवाहवर २००८ पासून सुरु असलेल्या राजा शिवछत्रपती ह्या मालिकेचा title track हा ह्या गीताने सुरु व्हायचा. तेव्हापासून हे गीत मला पाठ आहे, मात्र त्याचा नेमका अर्थ कळायला बरीच वर्ष गेली. काही दिवसांपूर्वी दुर्गाप्रसाद आसाराम तिवारी आणि रणजीतराव हिर्लेकर यांनी त्याचे मराठीत कविता रुपात केलेले भाषांतर सापडले. तेच आज post करतोय.


इन्द्र जिमि जंभ पर, बाडब सुअंभ पर,
रावन सदंभ पर, रघुकुल राज हैं।

पौन बारिबाह पर, संभु रतिनाह पर,
ज्यौं सहस्रबाह पर राम-द्विजराज हैं॥

दावा द्रुम दंड पर, चीता मृगझुंड पर,
'भूषन वितुंड पर, जैसे मृगराज हैं।

तेज तम अंस पर, कान्ह जिमि कंस पर,
त्यौं मलिच्छ बंस पर, सेर शिवराज हैं॥

- कविराज भूषण

प्रथम याचे प्रत्येक शब्दश: मराठी रूपांतरण बघूया.

[इंद्र जिमि जम्भ पर]
जसा इंद्र जम्भासुरावर (माझलेल्या हथ्थी रूपात),

[बाड़व सुअम्ब पर]
जस वादळ आकाशावर

[रावण सदम्भ पर रघुकुलराज हैं]
जसा राम माझलेल्या दंभी रावाणावर ||१||

[पौन बरिवाह पर]
जसा वारा पावसाने भरलेल्या ढगांवर,

[संभु रतिनाह पर]
जसा शंकर रतीच्या पतीवर (मदनावर)

[ज्यो सहसबाह पर रामद्विजराज हैं]
जसा परशुराम सहस्त्र क्षत्रियांवर ||२||

[दावा द्रुम दंड पर]
जशी विज झाडाच्या कठोर बुंद्यावर,

[चीता मृग झुंड पर]
जसा चीता हरणाच्या कळपावर तुटून पडतो,

[भूषण वितुंड पर जैसे भृघराज हैं]
जश्या भल्या मोठ्या हथ्थिवर सिंह हल्ला करतो ||३||

[तेज तमअंस पर]
जसा प्रकाशाचा किरण काळ्या अंधाराच नाश करतो,

[कान्ह जिमि कंस पर]
कृष्ण कंसाचा नाश करतो,

[त्योम म्ल्लेंछ बंस पर सेर सिवराज हैं ]
तसा हे शिवाजी राजा या म्ल्लेंछ वंशाचे कपटी
(मोघल, आदिलशाह, निजामशाह) यांचा नाश करणारा वाघ आहेस.


रणजीतराव हिर्लेकर यांनी केलेला मराठी पद्यानुवाद

जंभासुर दैत्यांवर इंद्र वज्र फेकतो
सिंधुसागरात आग वडवानल ओकतो
दंभी रावणापुढे राम उभा ठाकतो
तुर्कांवर शिवराजा खड्ग तसा घालतो ||1||

जलद जाती पळत पळत प्रगटताच वायु तो
जितेंद्रीय शंकरास तुच्छ मदन बाण तो
शत शत बाहुंस तोडी परशुने राम तो
तुर्क, हशबी, मोंगलांस तैसा शिव तोडतो ||2 ||

सिंह जसा हत्तीचे गंडस्थळ फोडतो
चित्याची झेप हीच हरणांना पेच तो
प्रगटता क्षणी करी वनास खाक अग्नी तो
समरांगणी शिवराजा विर तसा शोभतो ||3||

तेज प्रगटता घनांधकार नष्ट पावतो
कृष्ण चिंतनात कंस मरण रोज भोगतो
महंमदीय वंशाला काळ असा भासतो
सिंहासम छत्रपती शिवराजा शोभतो ||4||

-रणजित रमेश हिर्लेकर , कुणकेश्वर

दुर्गाप्रसाद आसाराम तिवारी यांनी  केलेला मराठी पद्यानुवाद

जंभावरी इंद्र, लंकापतीच्यावरी की जसा जानकीचा पती

मेघावरी वायु, कामावरी की महादेव - ज्याची तपाची रती

दु:शासनाच्या वरी भीम किंवा कन्हय्या जसा दुष्ट कंसावरी

हा भोसले- भूप गाझी शिवाजी तसा भूतली म्लेंच्छ वंशावरी

Saturday 1 May 2021

सुसंगती सदा घडो - मोरोपंत

सुसंगती सदा घडो सुजनवाक्य कानी पडो
कलंक मतिचा झडो विषय सर्वथा नावडो
सदंघ्रिकमळी दडो मुरडिता हटाने अडो
वियोग घडता रडो मन भवच्चरित्री जडो

न निश्‍चय कधी ढळो कुजनविघ्नबाधा टळो
न चित्त भजनी चळो मति सदुक्तमार्गी वळो
स्वतत्त्व हृदयां कळो दुरभिमान सारा गळो
पुन्हा न मन हे मळो दुरित आत्मबोधे जळो

नजे प्रियस दोष ते प्रियस दोषही चांगले
स्वतोक पितरा रुचे जरी हि कर दमी रांगले
तुलाची धरी पोटीशी कशी तदा यशोदा बरे
जरी मळवीशी रजो मलीन काय तू अंबरे

पिता जरी विटे विटोन जननी कुपित्री विटे
दया मृतर सार्धधी नकुल क:जले त्या किटे
प्रसादपट झाकिती परीपरा गुरुचे थीटे
म्हणोनी म्हणती भले न ऋण जन्मदेचे फीटे

कृतात्त कटका मल ध्वज जरा दिसो लागली
पुर:सर्गता स्वये झगडता तनु भागली
सहाय दुसरा नसे तुज विणे बळे आगळा
लहू जरी उताविळा स्वरी तो कापितो आगळा

दया मृतघना अहो हरीवळा मयुराकडे
रडे शिशुतया सी घे कळवळोनी माता कडे
असा अतिथी धार्मिकस्तुतपदा कदा सापडे
पुन्हा जड भवारणवी उतरिता नदा सापडे

- केकावली काव्यसंग्रहामधून

लववेना हे शिर माते ! - दुर्गाप्रसाद आसाराम तिवारी

“बाळ शिवबा ! तुला आग्रहाने दरबारी नेले
पण तेथे तु सुलतानाला सलाम केला नाही, ऐकते ”!
असे वीरमाता जिजाईने विचारल्या वर
बाल शिवाजी म्हणतात:-


होतात देऊळे नष्ट, होतात देवता भ्रष्ट
देनु ब्राह्मण ओरडती धर्मावरती संकष्ट
न्याय नीती उरली नाही, सारेच भोगती कष्ट
हा घोर मांडीला ज्यांनी
त्यांचिया पुढे जावोनी
देशाभिमान सोडोनी
प्रेमाच्या मंगल माते !
लववेना हे शिर माते !


तू सांग? तुझ्या चरणाशी हि तोडून ठेवीन मान
तू सांग? तात चरणाशी कापोनी ठेविन मान
गोब्राह्मण यांच्या करिता खड्गावर ठेवीन मान
परि परके सत्ताधारी,
गृही शिरून झाले वैरी
बघतांच तयाना भारी
सक्रोध वृत्ती मम होते
लववेना हे शिर माते !


मी म्हणता ‘नाही नाही दरबारी नेले आई !
जो आत शिरोनी पाही तो चढून गेली भुवई !
मुजरयाला हात न वाही शिर लववू शकलो नाही.
हे सिंहासन कोणाचे ?
हे वैभव तरी कोणाचे ?
काहूर मनी प्रश्नाचे
अपहारी नृपसत्तेते
लववेना हे शिर माते !


ऐकटाच रात्री बसतो मी जन्म्भूस आठवतो !
ढळाढळा आई गे ! रडतो त्वेषाने क्षणि संचारतो !
झोपेत देशबंधुंच्या दुख्खाने दचकून उठतो ! ! !
बोलते भवानी “ उठ ? ”
बोलते जन्मभू “उठ ? ”
“धर समशेरीची मूठ ! ”
अवमानून त्या आज्ञेते
लववेना हे शिर माते !


देशाचा राजा नाही, राजनिष्ठ राहू कैसा ?
धर्माचा राजा नाही, राजभक्त होऊ कैसा ?
या उलट्या बोध-गळाते जीवनाचा अडके मासा !
ज्या शिरी भार देशाचा
ज्या शिरी भार धर्माचा
कर्तव्ये वाहायचा
विसरून देशधर्माते
लववेना हे शिर माते !



स्वाभिमान सुटला ज्यांचा देशभक्ती सुटली ज्यांची
कुलकीर्तीचा इतिहास स्मृती देईन उज्वलतेची
वाढवोत ते ते शोभा दास्याच्या दरबाराची
“उद्दाम ”म्हणो कुणी माते
कि करोत उपहासाते
परि जागोनि स्वत्वाते
हिंदू द्वेषी तख्ताते
लववेना हे शिर माते !


सुलतान जाहला क्रुध्द, उमराव जाहले क्रुध्द
जातिवंत झाले स्तब्द, जनकही होय हतबुध्द
परि तुझी आणि अंबेची, शिरी कृपा असावी शुध्द
मावळचे जमवून भाई
स्थापीन मराठेशाही
हलवीन आदिलशाही
बोलतो सत्य जे गमते
लववेना हे शिर माते !